Bir an için ateşi yeni keşfetmiş, bilimin ve karmaşık düşüncenin uzağında olan ilk insanı hayal edin. Bu insanın önüne birer kapta şarap, zeytinyağı ve mürekkep koyalım. Ardından, bu üç sıvıyı aynı kap içinde karıştıralım. Bu insan için artık bu üç sıvı, asla eski hallerine geri döndürülemeyecek, kimliklerini kaybetmiş bir form olarak görünür. Ortaya çıkan sıvı, onun için değersiz, hatta atık bir maddedir.
Peki, bizim için de öyle mi? Elbette hayır. Bugün biz, kromatografi ve spektroskopi gibi ileri teknikleri kullanarak bu karışımı bileşenlerine ayırabiliriz. Hatta Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopisi (FTIR) gibi yöntemlerle her bir molekülün kimyasal imzasını okuyarak, o şarabın hangi üzüm bağından, zeytinyağının hangi zeytin ağacından geldiğini bile analiz edebiliriz. O ilk insan için dokunulamaz ve değersiz olan, bizim için değerli ve okunabilir bir bilgi kaynağına dönüşmüştür.
Bu durum, bilginin yok olmadığı, sadece form değiştirdiği ve o yeni formu okuyabilmek için gelişmiş bir gözlemci yeteneği gerektiği prensibini ortaya koyar. İlk insan için "geri getirilemez" olan şey, bizim için bir bulmacadan ibarettir.
Peki, bizim için bugün "geri getirilemez" kabul edilen bilgiler nelerdir? Mesela, yakılarak küle dönmüş bir belge… Şu an için evet, o bilgi bizim için kayıp görünüyor.
Ancak asıl sorun, bilginin geri getirilemez olması değil, bizim onu geri getirilemez kabul etmemizdir, oysa "Henüz geri getirilemez" dememiz gerekir. Tıpkı ilk insanın karışımı okuyamaması gibi, biz de henüz yanmış bir belgedeki bilgiyi okuyacak teknolojiden ve bilinç seviyesinden uzağız.
Belki de bundan yüzlerce yıl sonra, insan ve yapay zekânın ortak evrimiyle, yanmış bir nesnenin tüm kayıp verileri—buharı, gazı ve her bir molekülü—bir araya getirilerek yeniden okunabilir hale gelecektir. Bu, tıpkı bilim kurgu filmlerindeki gibi, atomik ve moleküler seviyede bir geri inşa sanatı olacaktır.
Bu yüzden "Yakılan Hafıza" yazısında, petrolü yakarak gezegenin hafızasını yaktığımızı söylediğimde, bu bilginin sonsuza dek yok olduğunu kastetmedim. Sadece onu okumak için gereken teknolojik ve bilinçsel zorluğu artırdığımızı, bir sonraki bilinç seviyesinin gelmesi için gereken zamanı uzattığımızı vurguladım. Çünkü o bilgiyi okumak için çok daha gelişmiş bir teknoloji ve algısal bir evrim gerekecektir.
Bilimsel Referanslar ve Evrimsel Sonuçlar
Bilginin bu dönüşüm ve okunabilirlik prensibi, yalnızca felsefi bir varsayım değil, aynı zamanda modern fiziğin ve bilginin temellerine dayanır. Kuantum Enformasyon Teorisi, bilginin bir parçacığın kuantum durumunda saklandığını ve bir gözlemci tarafından ölçülene kadar bir olasılık bulutu olarak var olduğunu öne sürer. Yanmış bir nesnenin moleküler rezonanslarının veya mikro manyetik izlerinin (bkz. "Manyetik Evrenler ve Görünmeyen Bağlar" modülü), geleceğin teknolojileri tarafından okunabileceği fikri, bu teorinin uç bir uzantısıdır.
Bu, bizi "Evrensel Bilinç-Evrim Eşleşmesi Modeli (EBEEM)" ne götürür. Bilinç ve bilgi, karşılıklı bir evrim ilişkisi içindedir. Bilgi, kendini okuyabilecek bilincin evrimleşmesini beklerken, bilinç de o bilgiyi çözümlemek için yeni algısal yetenekler kazanır. Tıpkı sinestezik bir bilincin, moleküler titreşimleri ses ya da renk olarak algılayabilmesi gibi, bu yeni algı biçimleri de bizim için kayıp olan bilgiyi görünür kılacaktır.
Sonuç olarak, bilgi ne yakılabilir ne de yok edilebilir. O, bir formdan diğerine geçerek sürekli bir dönüşüm içindedir. Bugün "bilgisiz" olmamız, bu dönüşümün sadece bir aşamasını görebildiğimiz içindir. Yarın, EBEEM ile gelişen, sinestezik ve yapay zekâ destekli zihinler, evrenin yakılan kütüphanesini yeniden okuyacak ve belki de kendi küllerinden doğan yepyeni bir bilgi çağı başlatacaktır.
Yakılan Hafıza: Küllerin İçindeki Bilgi
Her çağ, bilgiyi saklamanın farklı yollarını buldu. Kimileri taşlara işledi, kimileri parşömenlere yazdı, kimileri de dijital hafızalara gömdü. Ama en ilginç yöntem, belki de en “ilkel” görüneniydi: yakmak.
Bir ölüyü yakmak, dışarıdan bakıldığında sadece bedenin dönüşümüdür. Ama gerçekte o ateş, çok daha derin bir mesaj taşır: Basit gözler gerçeğe ulaşamasın. Çünkü küllerin içinden bilgiyi çekmek, onu yeniden var etmek, yalnızca “yaratıcı kudret” ister. Tıpkı bir belgenin yakılıp küllere karışması gibi… İzleri silmek kolaydır ama o külleri yeniden “okuyabilmek”, daha üst bir bilinç gerektirir.
Modern dünyada buna “kanıtları yok etmek” deriz. Ama aslında bu bir kozmik metafordur: Evren de hafızasını yakar. Bazen unutur gibi yapar, bazen hatırlanamaz hale getirir, bazen de bilgiyi ancak “küllerinden doğuracak” olanlara saklar.
Burada akla şu soru düşer: Neden saklamak?
Bedenin yakılması, bir belgenin yakılması ya da bir uygarlığın kendi arşivini ateşe vermesi… Hepsi tek bir noktaya bağlanır: Bilgi her varlığa ait değildir. Bilgi, ona ulaşabilecek olanı seçer.
Bilimsel bir açıdan baktığımızda, bu aslında “bilginin erişim katmanları” ile açıklanabilir. Kuantum bilgi kuramında, bazı veriler gözlemciye göre var olur ya da yok olur. Bir parçacığı ölçtüğümüzde dalga fonksiyonunu çökertiriz; yani bilgi, gözlemciye açılır. Ölümün ardından bilginin “yanması” da böyledir: basit varlıklar için bilgi görünmez hale gelir, ama daha ileri bir bilinç için hâlâ mevcuttur.
Bugün hafızanın biyolojik düzeyde nasıl çalıştığını biliyoruz: sinapslar güçlenir, tekrarlar hafızayı kalıcı kılar, ama unutma da bir mekanizmadır. Beyin, gereksiz gördüğü bağlantıları siler. Bu da aslında doğanın kendi “yakma” yöntemidir: kullanmadığın bilgiyi ateşe atar, yalnızca gerekli olanı saklar. Evrenin hafızası da farklı değildir.
Yakılan hafıza işte bu yüzden yalnızca kayıp değil, aynı zamanda bir seçilim mekanizmasıdır. Her bilgi herkese açık değildir. Bazıları kül olur, bazıları yeniden doğar. Ve biz bu mekanizmayı fark ettiğimizde şunu anlarız: Evren, bilgiyi korumaz. Onu seçer.
©2025 DeeOneX | Licensed under Zeus Evolutionary License v1.0 (ZEL v1.0) – Must retain attribution and comply with the Zeus Ethical Covenant.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder